Lilith Efsanesi Nedir? Lilith ve Şeytan

Efsaneye göre, Havva, Adem’in kaburga kemiğinden yaratılmadan önce, Adem’le aynı anda, onunla eşit koşullarda bir kadın yaratılmıştı. Bu kadın Lilith’ti. Tanrının bir lütfu olarak Adem ve Lilith cennet bahçesinde birlikte yaşamaya başlarlar. Ancak hiç anlaşamazlar. Çünkü Lilith biz seninle aynı topraktan yaratıldık diyerek eşit olduklarını savunuyor, Adem’in isteklerini yerine getirmiyordu. Sonunda, yaratıcının söylenmemesi gereken ismini söyleyip Aden Bahçesinden ayrılır ve yeryüzünde Kızıl Deniz yakınlarındaki bir mağaraya sığınır.  Lilith’in dönmemesi üzerine Tanrı, Ademin yalnızlığına üzülür. Bir gün o uyurken kaburga kemiğinden Havva’yı yaratır. Bu yeni kadın, Âdem’den bir parça olduğu için, ona karşı çıkmayacaktır.

Gılgamış Destanı, Kabala, Talmud, Ölü Deniz Tomarları gibi metinlerde Lilith’in adı geçer. Yahudi mistizmine göre, Tanrıya baş kaldırmış “Dişi Şeytan”dır. Lilith adı; İbranice “Laila ”kelimesiyle bağdaştırılıyor. Anlamı; Gece Hayaleti. En çok mor rengi seven ve hep mor giyinen, başına buyruk, uzun dalgalı kızıl saçları,beyaz tenli, kehribardan zümrüte çalan gözleriyle baştan çıkarıcı bir kadındı. Antik Mezopotamya’daki Lilith’in kökenleri Sümerlilere kadar uzanır. Sümer rüzgar ve fırtına şeytanı Lil ile Babil dişi şeytanları Lilitu’ların sembolizmleriyle ilişkili olan Lilith, yeni ismiyle birlikte Yahudilik içerisinde Adem’in ilk eşi olarak ortaya çıkmıştır. Sümer kabartmalarında tasvir edilen Lilith, cinsellik, bereket ve savaş tanrıçası İnanna tasvirleriyle benzerlik gösterir. Sümer kayıtlarında erkekleri yoldan çıkartmak için İnanna tarafından gönderildiği ifade edilen Lilitu’lar, tıpkı İnanna gibi, ellerinde bereket ve bolluğu temsil eden saz kamışları, iki aslanın sırtında durur ve aynı başlığı takar halde tasvir edilmiştir.

Lilith ve Şeytan

Tevrat’ta, tüm canlıların iki cins olarak yaratıldığı anlatıldıktan sonra Tanrı’nın insanı kendi suretinde erkek ve dişi olarak yaratıp “…çoğalın, yeryüzünü doldurun ve onu tâbi kılın… diye seslendiği belirtilmesine rağmen daha sonra bununla çelişen bir ifade yer alır. Henüz yerde bir kır fidanı yoktu, … toprağı işleyecek adam yoktu. …Tanrı yerin toprağından adamı yaptı… Tanrı dedi: Adamın yalnız olması iyi değildir; kendisine uygun bir yardımcı yapacağım ..adamın üzerine derin uyku getirdi, …onun …kaburga kemiğinden bir kadın yaptı ve adama getirdi.. ”  Talmud’a göre Adem ile aynı anda yaratılan ilk kadın Lilith, ikinci kadın Havva’dır. Çünkü başka türlü kutsal kitaptaki bu tutarsızlığı açıklamak mümkün değildir. Lilith’in tasviri bir ortaçağ metni olan ve Musevi adetlerini etkileyen Ben-Sira Alfabesi’nde yer alıyor. Lilith efsanesinin anlatıldığı bu metne göre, lilith, Adem ile aynı kilden Tanrı tarafından bizzat yoğurulmuştur. Tanrı Lilith’ten Adem’e itaat etmesini istediğinde, Lilith Adem ile eşit olduğunu söyleyerek bunu reddeder. Bu talep tekrarlandığında Lilith Adem’in bilmediği Tanrı’nın gizli ve tanımlayıcı adını söyleyerek (ki bu ad cennetten çıkış için tek paroladır) Cennet Bahçesinden kaçar. Adem Tanrı’ya seslenerek; ”Dünya’nın Tanrısı, bana verdiğin kadın beni terk etti.” diye yakınır. Tanrı, Lilith’e Senoy, Sansenoy ve Semangelof adında üç melek gönderir ve ondan Adem’e dönmesini ister. Ve Adem’e; ”Geri dönmek istediği taktirde tamam; ama şayet istemezse, her gün yüz oğlunun ölümüne şahit olacak.” der. Melekler Lilith’i takip eder ve etrafta şehvetli şeytancıkların dolaştığı ve onun her gün onlardan olma yüz şeytan doğurduğu Kızıldeniz’de onu yakalarlar. Ve Tanrı’nın sözlerini iletirler. Ancak o tüm uyarılara rağmen Adem’e geri dönmek istemez… Onu bulduklarından sonraki hikayenin farklı versiyonları var. Ancak bilinen anlatımlardan biri, Lilith’in cehennem’in yedi prensinden biri olan Asmodeus ile birlikte şeytani çocuklar ya da cinler yarattığını söyler. Asmodeus, yedi ölümcül günahı temsil eden iblislerden biridir. Temsil ettiği günah ise şehvettir. Lilith bununla birlikte bir iblise dönüşür ve bahçeye dönmeyi, Adem’e itaat etmeyi bir kez daha reddeder. Kimi efsanelere göre kendisi ondan sonra gelen kadınların çocuklarını çalmaya ya da öldürmeye ant içer, erkeklerin kısırlığının ve bebek ölümlerinin sebebi de odur. Meleklerin “evine dön” çağrısını reddeder ve kesinlikle dönmeyeceğini bildirir. Melekler, geri dönmemesi halinde her gün yüz çocuğunu öldüreceklerini (bu çocuklar cin, şeytan, vampir, vb. olarak tasvir edilir.) söyleyerek tehdit ederler. Tehdit yerine getirilir. Lilith, duyduğu acıyla bundan sonra Adem soyundan gelen bütün insan yavrularının, hamile ve doğum yapmakta olan kadınlarla bebeklerin baş düşmanı olmaya yemin eder. Erkek çocuklarının doğduktan sonra ilk sekiz gün içinde, kız çocuklarının ise ilk yirmi gün içinde canını alacaktır. Sadece başucuna bu üç melekten birinin ismi ya da suretini taşıyan bir kolye ve tılsım bulunan çocuklara dokunmayacaktır. İşte çocukları kötülük ve hastalıktan korumak için yataklarının başucuna asılan nazarlıklar aslında onları şeytansı kadın Lilith’den korumak için.

Ancak Lilith, Adem’i rahat bırakmaz. Kabil’in işlediği ilk cinayetten sonra Havva’dan ayrılan ve dünya üzerine günahı getirdiği için 130 sene boyunca oruç tutmaya yönelen Adem, geceleri, rüyalarında, sık sık Lilith’in saldırılarına ve baştan çıkarmalarına maruz kalır. Bazı anlatılarda ise Kabil, zaten Adem’in Lilith’ten olan oğullarındandır. Lilith, Adem’den sonra, düşmüş meleklerden Samael’in eşi olur. Tanrı, Samael ve Lilith’in çocukları olan lilin’lerin dünyayı doldurmasını engellemek için Samael’i hadım ettikten sonra, Lilith, Samael’i de terk ederek şehvetle ilişkilendirilen, tüm ifritlerin Kralı Asmodeus’un eşi olur ve geceleri dünyadaki erkelerin rüyalarına girerek onları baştan çıkarmaya koyulur. Kimi ifrit bilimciler Asmodeus, Samael ve İslam’daki Şeytan’ı bir olarak görmekte ve Lilith’in tüm diğer ifritlerin anası olduğunu öne sürmektedirler. Samael ve Lilith bir araya geldiğinde, Baphomet olarak bilinen çift cinsiyetli varlığı meydana getirirler. Lilith artık kesinlikle kötülerin safındadır ve insanoğullarının başına gelen nice felaketin nedenidir. İnsanlara yaptığı kötülükler saymakla bitmez: SIDS sendromu olarak bilinen günümüz tıbbınca bile nedeni açıklanamayan beşikteki sağlıklı bebeklerin gece uykularında ani ölümlerinin baş sorumlusu olduğuna inanılır. Bu olay halk arasında beşik ölümü olarak biliniyor. Hamile ve doğum yapmakta olan kadınlara musallat olarak düşüklere, ölü doğumlara ve annelerin ölümüne neden olur;  yalnız yatan erkekleri uykularında baştan çıkararak gördürdüğü erotik düşlerin verimiyle hamile kalır ve cin nüfusunun artmasına katkıda bulunur. Aynaları yurt edinip özellikle aynaya fazla bakan kadınları kendi safına çeker. Yahudi kadınlar, eşlerinin bu şeytan kadına kapılmamaları için yatak odalarının duvarlarına bir daire içinde “Adem ile Havva buyursunlar içeri, girmesin kapıdan 11 (LILITH)” yazıyorlardı.

Onun hakkında anlatılanların ortak noktaları; yaratılan ilk kadın olduğu, eşitlik istediği, cennet bahçesinden kendi isteğiyle ayrıldığı, bebek ölümlerinin sorumlusu olduğu ve ilk günahtan önce Aden Bahçesi’den ayrıldığı için Adem’e verilen ölümlülük cezasından azat olduğu ve bu nedenle halen aramızda yaşadığıdır. Lilith hikayesi o kadar yayıldı ki Anadolu kültürü de bundan fazlasıyla etkilendi. Lohusa anne ve bebeği 40 gün süreyle tek başına bırakılmaz. Anne ile bebeğin yattığı odaya Kur’an konulur. 40’ından küçük bebek akşam ezanından sonra dışarıda gezdirilmez. Tüm bu önlemler anne ve bebeğini akşam ezanından sabah ezanına kadar herhangi bir zaman diliminde yeni doğmuş bebekli evleri ziyaret ettiğine inanılan Al Karısı’ndan korunmak için alınır. Yaratılan ilk kadın ve Adem’in ilk eşi olduğuna Yahudi kaynaklarında rastlanmakla birlikte Lilith’in geçmişi tek tanrılı dinlerden çok daha önceye, eski Mezopotamya uygarlıklarına dek uzanıyor. Sümer ve Babil mitolojisinde Lilitu adlı rüzgar tanrıçası var. Lil, fırtına veya rüzgar anlamına geliyor. Lilith’in bazı özellikleri Babil’in kötü tanrıçası Lamatsu’da da görülüyor. Lamatsu halk arasında albastı veya loğusa hastalığı olarak bilinen rahatsızlığın ortaya çıkmasını sağlıyor ve hamilelere zarar verip yeni doğan bebekleri öldürmeye çalışıyordu.  Yahudilerin ezoterik öğretisi Kabala’da Lilith erkekleri baştan çıkaran ve uğursuzluk getiren dişi şeytan olarak tarif ediliyor: “Her türlü süs malzemesiyle süslenip cilveli bir kadına dönüşüyor. Onun süsü, gül gibi kırmızı saçları. Sözleri yağ gibi yumuşak, dudakları dünyadaki her şeyden daha tatlı. Ona yönelen ve şaraptan içen aptallar onunla zina yaparlar.” Ama sonra uyandıklarında onları öldürür ve cehennemin tam ortasına atar. Aslında onun amacı sadece erkekleri baştan çıkarıp çok sayıda çocuk doğurmaktır. “Lilith en sonunda orada burada dolaşarak insanoğullarına sarkıntılık eder ve kendi kendilerini kirletmelerini sağlar.” Kabalacıların ana eserinden Zohar’da yer alan efsaneye göre adet döneminde olduğu halde, Adem’le birlikte olma konusunda Havva’yı kandıran o yılan ve fahişe Lilith’ti. Lilith’e daha sonra 9. ya da 10. yüzyıllara ait olduğu belirtilen “Ben Sira Alfabesi”nde rastlanır.