Bal Arıları Birbirleriyle Nasıl İletişim Kurar? Arıların Kuyruk Sallama Dansı

Arılar iki türde iletişim kurarlar. Birincisi uyarı maddeleriyle gerçekleşir. Arılar kovanlarındaki hemcinslerini kokularından tanıdıkları gibi besinlerini de kokularla işaretliyorlar. Ancak bu strateji, diğer türlerin yabancı kokuları takip ederek besin kaynaklarına ulaşmaları nedeniyle boşa gidebilir. Amerikalı bir bilim adamının tespit etmiş olduğu gibi bu durum neden bazı arıların alternatif bir iletişim biçimi geliştirdiklerini açıklamakta. Alternatif iletişim biçimi, besin kaynaklarının yerlerini ve uzaklıklarını göstermeye yarayan kuyruk dansıdır. San Diego’daki Kaliforniya Üniversitesi’nden James Nieh, Brezilya’da yetişen saldırgan bir arı türü olan Trigona spinipes’i, besin arayan diğer bir türü koku sinyallerine göre takip ettiğini gözlemlemiş. Elde ettiği sonuç şöyle: Arı dili, klasik koku işaretlerine alternatif olarak “takip edilemeyen” bir dil olarak gelişmiş ve casusluğu önleyen sistemin biyolojik bir türünü oluşturmakta. Balarısı Apis mellifera kuyruk dansıyla kendi yuvasındaki hemcinslerine besin kaynağının uzaklığını ve yerini belli ediyor. Birbirini takip eden hareketlerin hızı besin kaynağının uzaklığına göre değişmekte. Arı kaynağın yönünü kuyruğun gerildiği yönle sembolize ediyor. Bu bilgilerden hareketle James Nieh, arı dilinin casusluğa karşı geliştiğine inanıyor. Zoologlar güney ve orta Amerika’da yaşayan iki türü incelediler. Afrika kökenli balarısı Melipona rufiventris ve siyah Trigona spinipes. Birinci tür katil arı olarak da anılsa da, ikinci türe göre daha barışçıl davranışlar sergilemekte. Çünkü Trigona spinipes, Afrika kökenli balarısının besin kaynaklarını takip eden oldukça saldırgan bir arıdır. Araştırmaları sırasında besin kaynaklarının yerlerini tehdit edici davranışlar ve bedensel saldırılarla öğrendiği anlaşılmış. Tahminlere göre hırsız tür, yabancı koku işaretlerine göre hareket ettiği için kurbanlarını takip ediyor. Bu araştırmayla ispatlanan görüş şöyle: İki türün koku buketiyle aşılanmış şekerli su kaseleriyle yapılan deneyler iki türün de işaretli ve işaretsiz besin kaynaklarını ayırt edebildiklerini kanıtlıyor. Fakat tercihler farklı. Afrika kökenli balarısı kendi kokusuyla aşılanmış besin kaynaklarını tercih ederken diğer türün kokuyu almasını önlemeye çalışmakta. Trigona spinipes türünde tam tersi bir durum söz konusu. Onlar için kurbanlarının kokusunu taşıyan besin kaynakları en çekicileriydi. Sonuç, genel anlamda kokuya dayanan iletişime karşın “casusluğa karşı güvenli” olan arı dilinin gelişimini kanıtlamakta.

Sağır olmaları nedeniyle sesli iletişim kuramayan arılar dans ederek iletişim kuruyor. Besin kaynağının kovana uzaklığı, doğrultusu, zenginliği gibi gerekli her türlü bilginin bu dansta gizli. Bir arı kolonisinde bir kraliçe, birkaç yüz erkek ve 10 ila 80 bin arasında işçi arı bulunur ve arılar çoğu zaman besin bulmak için geniş alanları taramak zorunda kalır. Yeni bir besin kaynağı bulan arı koloninin diğer üyelerine haber vermek üzere hemen kovana geri döner ve kısa bir süre sonra koloninin diğer üyelerinin besin kaynağının etrafında uçmaya başlar. Arılar tarif etmek istedikleri yeri dans ederek anlatır. Besin kaynağını keşfeden arı, yeniden kovana döner. Arının genel davranışlarından besin kaynağı ile ilgili tüm bilgiler elde edilebilir. Arı dansının iki ayrı şekli vardır. Daire dansı en çok rastlanılan şekildir. Sadece işçilere yuvanın yakınlarında 15 metreden daha yakın mesafede bir kaynak olduğunu bildirir. Bu dans sırasında yakında bir kaynak fark eden işçi arı, ilk önce yuvanın içindeki işçilere nektar verir ve sonra dansa başlar. Diğer arılar daha sonra bu dansa eşlik eder. Dansçı arı, tekrar tekrar küçük daireler çizer. Her 1-2 turdan sonra bazen de sık aralıklarla ters döner. Saniyelerce ve bir dakika süren bu dansta 20 kadar tur olur. Sonra yeniden dansçı ve yuvadakiler arasında bir nektar değişimi olur. En sonunda dans sona erer. Dans eden arı başka bir besin aramak üzere yuvayı terk eder. Karl ve Frisch, yapılan bir deneyde dansçı ile ilişki kuran 174 işçi arıdan 155’inin 5 dakika içinde besin kaynağını bulduğunu ispatladı. Arılar 15 metre kadar uzaklıktaki yiyecek kaynakları için daire dansını kullanır, 25-100 metre arasındaki besinler için sallama dansı yapar.  100 metreden daha uzak kaynaklar için kaynağın uzaklığı, yönünü ve niteliğini bildiren kuyruk dansı ile iletişim kurar.  Bu dans ‘8’ rakamı dansı olarak da bilinir.  Bu dansta işçi arılar adım atarken bir yandan da karınlarını titretir.